Prof. Dr. Adem Sözüer, Ak Parti'nin meclisten geçirmekte kararlı olduğu iç güvenlik paketine ilişkin endişeleri ve eksiklikleri içeren bir rapor kaleme aldı.

İşte o rapordan öne çıkan değerlendirmeler:

POLİSİN KENDİ İNSİYATİFİYLE ÜST VE ARAÇ ARAMASI YAPMASI

1 - "Üst ve araç araması ile ilgili düzenleme Anayasa'nın özel hayatın gizliliği başlıklı 20. maddesine aykırıdır"

Tasarının bu maddesinin, "önleme aramasını" düzenleyen hükmü işlevsiz hale getirdiğini savunan Sözüer, İçişleri Bakanlığı tarafından belirlenecek esaslar dahilinde mülki amirin görevlendireceği kolluk amirinin yazılı emrine istinaden polisin istediği herhangi bir noktada durdurma, üst ve araç araması yapabileceğini, bunun ise Anayasa'nın özel hayatın gizliliği başlıklı 20. maddesine aykırı olduğunu belirtti.

Bu uygulamanın; hakim kararına bağlı olarak yapılması gereken önleme aramasının, biraz daha dar kapsamlı olarak, ancak hakim kararına hiç gerek olmaksızın bizzat kolluk amirinin yazılı emri ile uygulanması anlamına geldiğini söyleyen Sözüer, aramaya ilişkin Anayasa hükmü, kanunla yetkili kılınmış merciin yazılı emri bulunmadıkça arama işleminin yapılamayacağını, bu yönü ile getirilmesi istenilen düzenlemenin, “durdurma ve kaba üst araması” ön alan tedbirine ilişkin 2007’den bu yana uygulanan sistem tamamen bozulmakta, kolluğa her aşamada ve her yerde bu tedbire başvurma imkanı verilmekte, “üst aramasının” da “kaba” olması ilkesi kaldırılmakta ve kolluğa tek bir sözlü emirle üst ve araç araması yapma imkanı verilmekte olduğunu söyledi. Sözüer ayrıca "Sistemle tedbirin kanuni amacı ile uygulama aracı ve şekli arasındaki orantı tamamen ortadan kaldırılmakta, Anayasanın temel hak ve hürriyetlerin “amaçla orantılı” olarak sınırlandırılması ilkesi (AY m.13) ihlal edilmektedir" dedi.

POLİSİN YAKALAMA VE GÖZALTI YETKİLERİ GENİŞLİYOR

2 - “Polisin yakalama yetkisine dair ekleme gereksizdir”

Polisin hangi hallerde yakalama yapabileceği ve yakalama sonrası yapılması gereken işlemler ile ilgili olan düzenlemeyi de değerlendiren polisin yakalama yapabileceği hallere “kendisinin veya başkalarının can güvenliğini tehlikeye düşürenleri” yakalayabilir şeklinde bir yetkinin eklendiğini belirtti.

Kişinin başkalarının can güvenliğini tehlikeye sokmasının, ancak yaralama veya öldürme suçlarının veya bu sonuçları doğurmaya elverişli bir tehlike suçunun icrasına başlanması durumunda mümkün olacağını yazan Sözüer, bu nedenle düzenlemenin "yersiz bir ekleme" mahiyetinde olduğunu söyledi.

Düzenlenmenin yaratacağı sıkıntının kullanılan kavramların belirsizliğinden kaynaklanacağını, "kendisinin veya başkalarının can güvenliğini tehlikeye düşürmek" ifadesi hukuki veya teknik bir ifade olmadığını "bu durumda herhangi bir suç oluşturmasa bile polisin, bir fiil veya davranışı başkalarının can güvenliğini tehlikeye düşürmek olarak nitelendirebileceğini, ve yakalama işlemi tatbik edebileceğini belirtti.

POLİSİN YAKALAMA SONRASI YETKİLERİ NET DEĞİL

3 - Yakalama sonrası işlemlerde değişiklik maddesinde ifadeler net değildir.

"Madde ile polisin yakalama yetkisine ilişkin olarak "polis yakalar ve gerekli kanuni işlemleri yapar ifadesi, “eylemin ve durumun niteliğine göre, koruma altına alır, uzaklaştırır ya da yakalar ve gerekli kanuni işlemleri yapar” şeklinde değiştirilmektedir. gerekli kanuni işlemler ifadesi yeterince açık ve net bir nitelendirmedir. Bu nedenle bu durumların tek tek sayılarak her durumda yakalama yapılmasının sınırlandığı şeklindeki izah yerinde değildir.

Diğer yandan uzaklaştırma ifadesi adeta yeni bir koruma tedbiri olarak düzenlenmiştir. Uzaklaştırma ne anlama gelmektedir. Örneğin bir toplantıya katılmak isteyen kişiler, Toplantı Ve Gösteri Yürüyüşleri Kanununa muhalefet edecekleri gerekçesi ile henüz toplantıya katılmadan yolda, alınarak uzaklaştırılabilecek ve örneğin şehrin dışına taşınabilecek midir? Düzenleme ile tanınan yetki, polisin özellikle toplumsal olaylardaki etki ve yetkisini sınırsız biçimde genişletmektedir. Uzaklaştırma kişilerin bir yere sokulmaması şeklinde gerçekleştirilebileceği gibi bir şehre sokulmaması veya bir yerden alınıp başka bir yere götürülmesi şeklinde icra edilebileceğinden, yakalama alanı yol süresi de dikkate alınarak belirsiz biçimde genişletilmektedir."

POLİSİN SİLAH KULLANMA YETKİLERİ GENİŞLİYOR

4 - Silah kullanma yetkisinin genişletilmesi maddesi, polise diğer zor kullanma araçlarına başvurulmasına gerek olmaksızın, doğrudan silah kullanma yetkisi tanınmaktadır.

"Örneğin sokakta bulunan araçlara zarar veren kişi, mevcut düzenlemeye göre önce bedeni güçle sonra maddi güçle bertaraf edilmelidir ve edilmesi de mümkündür. Ancak önerilen hükme göre saldırganı etkisiz bırakmak amacıyla etkisiz bırakacak ölçüde silah kullanılması mümkündür. Bu düzenleme yaşam hakkına ve vücut bütünlüğüne yönelik bir saldırıyı hukuka uygun kılmaya matuftur ve dolayısıyla Anayasanın 13. Maddesine uygun olmak durumundadır. Önerinin 13. Maddede yer bulan ölçülülük ilkesine uygun olduğunu söyleme imkanı yoktur." 

SUÇ ŞÜPHESİ OLMAYAN VATANDAŞLAR İÇİN GÖZALTI VAKALARI YAŞANABİLİR Mİ?

5 - Kolluğa belirli durumlarda 48 saate kadar gözaltı kararı verme yetkisi Ceza Muhakemeleri Kanunu’nun genel sisteminde pek çok hükme aykırıdır.

"Düzenleme şüpheli değil kişi ifadesini kullanmaktadır. Esasen gözatını düzenleyen 91. Maddenin ilk fıkrasında da madde yakalanan kişi demektedir. Ancak bunun nedeni henüz C. Savcısına haber verilmemiş olduğundan bir soruşturmaya başlanıp başlanmadığının belirsiz olmasıdır. Hükümde gözaltına alınan kişiye şüpheli denmemesi, suç şüphesi altında bulunmayan kimseler bakımından gözaltı uygulaması gibi bir yoruma neden olabilecektir.

Normalde gözaltına alma ve gözaltı süresinin uzatılmasına ilişkin Cumhuriyet savcısının yazılı emrine karşı sulh ceza hakimine başvurulabilir iken önerilen değişiklikte ise Cumhuriyet Savcısı tarafından verilmiş bir gözaltı talimatı bulunmadığından, kolluk amirinin bu kararlarına karşı sulh ceza hakimine başvurup başvurulamayacağı sorusu cevapsız kalmaktadır. "

ATEŞLİ SİLAHLAR, MOLOTOF, PATLAYICILAR... MADDESİ KISITLI BİR MADDEDİR

6 - Ateşli silahlar veya patlayıcı maddeler ile ilgili yapılan değişiklikte sayılan cisimlere havai fişek, molotof ve benzeri el yapımı olanlar dahil patlayıcı maddeler ile demir bilye ve sapan eklenmemiştir. Bu değişiklik aynı yaralayıcı etkiyi yapacak başka maddeleri kapsamadığı için düzenlemenin gerek eski hali gerek önerilen halinin kanunlaştırma tekniği bakımından yerinde olmadığı ifade edilmelidir. Mesela demir bilye yasaklanmıştır, ancak cam bilye de kişilere karşı demirle benzer etkiyi doğuracak şekilde kullanılabilecektir.

KAYMAKAN VE VALİNİN GÖREVLERİ ÇAKIŞIYOR

7 - Mülki Amire Yargısal Yetkiler Tanınması ile ilgili düzenlemeye göre İl idaresi Kanunun 11. Maddesinde yer alan Valinin yetkilerine üç fıkra eklenmektedir. Eklenen bu yetkiler ise ilçelerde “kaymakamlar” tarafından kullanılabilir. Bu yetkilere göre genelde Vali ilçede ise Kaymakam kolluk amiri ve memurlara suçun aydınlatılması ile ilgili talimat verebilir, adli askeri kuruluşlar, mahalli idareler ve tüm kamu kuruluşları imkan, araç ve personellerine görev verebilir…

Bu düzenlemenin bir görev çatışmasına dönüşebileceğini belirten Sözüer, özellikle faillerin yakalanması ve suçun aydınlatılması noktasında valiye tanınan yetki, Valinin C. Savcısının yetkilerini üzerine almasıyla sonuçlanacaktır. Adli iş ve işlemlerin yürütme tarafından icra edilmesi ise kuvvetler ayrılığı prensibine aykırıdır.